Ekofizjografia to stosunkowo młoda dziedzina nauki, która zajmuje się badaniem wpływu działalności człowieka na całość procesów środowiskowych na danym terenie.
Badania te obejmują analizę oddziaływania na topografię, hydrografię, warunki klimatyczne, warunki glebowe oraz przebieg procesów wegetatywnych. Jednocześnie badacze analizują możliwe wpływy zmian w procesach środowiskowych na warunki życia ludzi.
Większość działań człowieka związana jest z ekofizjografią i praktycznie każda zmiana w środowisku może być oceniana w tym kontekście. Również większość zmian w zagospodarowaniu konkretnych obszarów ma wpływ na środowisko. Fakt ten sprawia, że konieczne jest analizowanie i przewidywanie wszelkich możliwych zmian w zagospodarowaniu w perspektywie ekofizjograficznej.
Przykłady wpływu różnych form zagospodarowania na środowisko
Wzajemne relacje pomiędzy działalnością człowieka a środowiskiem naturalnym najlepiej pokazać na konkretnych przykładach.
Ludzie budują drogi, mosty, tunele i inne obiekty infrastrukturalne, które mogą zmieniać stabilność i morfologię stoków i powodują zagrożenia lawinowe zagrażające tym konstrukcjom.
Działania związane z wylesianiem mające na celu zwiększanie obszaru gruntów rolnych często kończą się druzgocącymi skutkami dla wielu ekosystemów i siedlisk zwierzęcych, a także powodują ryzyko erozji, której efektem jest utrata produktywnych warstw gleby i w konsekwencji konieczność ograniczenia działalności rolniczej.
Przykłady te można mnożyć, gdyż w praktyce każda zmiana w zagospodarowaniu terenów powoduje zmiany w procesach środowiskowych.
Ekofizjografia w procesie planowania przestrzennego
Procesy planowania oparte na ekofizjografii opierają się na założeniu, że każda interwencja w przyrodzie ma pozytywny albo negatywny wpływ środowisko. Doświadczenia pokazują, że wykorzystywanie opracowań ekofizjograficznych w procesie planowania zagospodarowania przestrzennego przynosi wiele korzyści. Być może, gdyby były stosowane w przeszłości, możliwe byłoby uniknięcie wielu poważnych problemów takich jak susze, globalne zmiany klimatu oraz brak dostępu do wody pitnej.
Opracowania ekofizjograficzne w Polsce
Obowiązek sporządzenia opracowania ekofizjograficznego dla studiów oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wynika z art. 72 ust. 4 ustawy Prawo ochrony środowiska. Zakres merytoryczny określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych oraz art. 39 ust. 3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r.
Zgodnie z obowiązującym prawem opracowanie powinno zawierać między innymi rozpoznanie poszczególnych elementów przyrodniczych i wzajemnych powiązań pomiędzy nimi oraz określenie powiązań przyrodniczych konkretnego obszaru z szerszym otoczeniem. Kolejnym ważnym elementem opracowania jest diagnoza bieżącego stanu środowiska oraz prognoza zachodzących w nim zmian. Elementy te stanowią podstawę do formułowania wniosków dotyczących możliwości rozwoju i ograniczeń dla różnych form zagospodarowania terenu.
